Puro Sarma Süreci (Bilimi ve Sanatı)

Bir puro fabrikası ile markaları için gerekli olan tütünün yetiştirildiği arazi sahipleri (orjiin) arasında, işin doğası gereği , üretim öncesinden başlamış bir ticari ilişkinin ve bir alım-satım sözleşmesinin var olması icap eder. Zira sarılacak olan sigara değil purodur. Puro için, marka oluşmadan önce harmanının saptanması ve bu harmana göre orjini tayin edilen bölgelerdeki çiftçilere, talep edilen miktar ve özellikte yaprak sipariş edilmesi gerekir.

Harmanlama, önceden istenilen özelliklere sahip bir puro üretmek için, seçilm iş değişik tütün yapraklarının belli miktarlarda bir araya getirilmesi işidir. Tütün yaprakları seçilirken, toprağın yapısı, işlenmesi, çevre ve iklim koşulları, sulama sistemi, yaprakların büyümesi sırasında dikkat edilecek özel hususlar, hasat zamanları, kurutma ve fermantasyon teknikleri ve sonrasında uygulanması
gereken teknikler bakımından sonsuz sayıda seçenek arasından, bir set üzerinde karar kılınması gerekir. Bu tercih seti, puroya belli bir tat, koku ve ağırlık vermek üzere yapılır. Bu tercihi yapan harmanlama ustası, dış sargılık, iç sargılık ve iç dolguyu oluşturan yaprakların genetik özellikleri hakkında da bilgi sahibi olmak zorundadır. Elbette bunun için sayısız deney ve tecrübe gerekir. Deği­şik özelliklere sahip ve değişik miktarlarda yaprak kombinasyonları arasında yapılan sayısız deneme sonrasından ortaya çıkan reçete yeni bir puroya hayat verir. O nedenle harmanlama işi hem bilim, hem de sanattır.

Tütün yaprakları çiftçilerin kurutma ambarlarından puro fabrikalarına balyalar halinde gelir. Bu balyalar fabrikada baş harmanlama ustasının (master blender) nezaretinde açılır ve tetkik edilir. Baş harmanlama ustasına Ligador denir. Ligador'un en temel görevi iç dolguya hangi tütün türünden ne kadar konulacağına karar vermektir.

Bu karar bir kez verilir; ama Ligador balyalardan çıkarılan tütün yapraklarını her gün sarılmadan önce tetkik etmek zorundadır. Zira, her balyadan her zaman tıpa tıp aynı özellik ve kalitede tütün çıkmaz. Harmana ve günlük ihtiyaca karar verdikten sonra Ligador'un ikinci önemli görevi başlar. Puroda tutarlılığın bekçisi Ligador'dur ve puronun tadında istikrarın devamlılığı ondan sorulur. O nedenle balyalar onun gözetiminde açılır ve onun tarafından bir kez daha tasnif edilir. Her ne kadar balyalar fabrikaya gelmeden önce tasnif edilmiş olsalar da yaprakları, yapılacak puronun ölçüsüne göre sarım öncesinde yeniden, ligero, seco ve volada olarak tasnif etmek onun görevidir.

Sonra bunları bir kez de ebatlarına, yıllanma sürelerine (yaşına) ve orjinlerine göre tekrar tasnif eder. Markanın hazırlanacak formatına göre aklında tuttuğu rasyoya (orana - istihkak) ve fabrikadaki sarma ustası sayısına göre günlük ihtiyacı belirler, tarttırır ve o kadar tütünü harmanlama departmanına gönderir.

Harmanlama departmanına La Barejita denir. La Barejita, Ligedorun verdiği rasyoyu dikkate alarak yaprakları, türlerine göre, fabrikadaki her sarma ustasının bir günde saracağı puronun adedi ve vitolasına göre günlük ihtiyacına yetecek şekilde üst üste yığar. Bir fabrikada her sarma ustasının bir günde saracağı puranon sayısı ve bu puroların vitolası önceden bellidir. La Barejita iskambil destesi anlamına gelir. Çünkü harmanlama departmanında çalışanlar, harman portföyüne girecek yaprakları iskambil kağıdı gibi destelerler. Burada destelenen yapraklar daha sonra pura sarma ustalarına gönderilir.

Puro fabrikasında sarma ustalarının önüne gelen yapraklar artık türleri, çeşitleri ve kaliteleri itibariyle tasnif edilmiş, en az beş ayrı çeşit tütünden oluşur. Bunlara dış sargılık, iç sargılık ve iç dolgu tütünü diyoruz. iç dolgu tütünü en az 3 değişik yaprak çeşidinden oluşmalıdır. Bunlar ligera, seco ve voladodur. Üçüne birden 'Tiempo" denir. Baş harmanlama ustası her purada ne kadar ligera, ne kadar seco ve ne kadar volada bulunacağını puro sarma ustalarına açıklamış ve ona göre her masaya tütün gönderilmesini sağlamıştır . Puro sarma ustaları artık harmanla ve rasyoyla ilgilenmezler. Onların işi puro sarmaktır. Baş harmanlama ustasırıın bundarı sonraki görevi ise sarma ustalarını gözetiemek ve denetlemektir.

Bu noktada 'Totalmento a Mano Tripa Larga" denilen tamamen el yapımı ve uzun dolgu purolardan bahsettiğimizi hatırlatmakta fayda vardır. Elyapımı puralarda genelde uzun iç dolgu (long filler) kullanılır. Bu tür purolarda iç dolgu olacak yapraklar oldukları gibi, yani doğranmadan sarılırlar. Elbette kenarları kesilir ve düzeltilir ama daha önce kullanılmış ve kenarları doğranmış yaprakların artıklarıyla premium puro sarılmaz. Premium purolarda iç dolgu ve iç sargılık yapraklarının daha önce kullanılmamış olması gerekir.

'Totalmento a Mano Tripa Corta" türü yani tamamen el yapımı ve kısa dolgu puralarda da sarım şekli pek farklı değildir. Ancak bunların iç dolguları, kuşbaşı gibi doğ­ranmış ya da başka amaçla kullanılmış ve kenarları kırpılmış yaprakların artıklarından oluşur. Uzun dolgu yapraklardan kırpılmış ve kısmen kullanılmış yapraklar ile bu amaçla üretilmiş yapraklardan oluşan kısa iç dolgu harmanını belirlemek de Ligedor'un görevidir.

Kısa dolgu puro sarma işine başlamadan önce sarma ustaları, önlerindeki harmanlanmış iç dolguyu, 3-4 adet tüm halde duran iç sargı lık yaprağı üzerine koyar ve masaya monte edilmiş, yufkamsı, esnek bir lastik yaprak yardımıyla sıkı­ca sararlar. iç dolgusu bu şekilde sarılan kısa dolgu puraların dış sargılıklarının sarımında hiçbir farklıl ık yoktur. Bunlar da aşağıda anlatılan uzun dolgu puroların dış sargılıkları gibi sarılırlar. Bu tür purolar daha ucuzdurlar ve tat kaliteleri de daha düşüktür. Puro endüstrisinde yaklaşık 200 yıldır sarım işi aynı teknikle yapılır. Kaliteli puro, genelde kadınar tarafından özel masalarında elle sarılır.

Bir puro sarma ustası günde birbirinin tıpa tıp aynı şekil ve kalitede yüzden fazla puro sarabilir. Erkek puro sarma ustasına Torcedor kadın olanına ise Torcedora denir. Torcedor ustalığı dört sınıfa ayrılır. Büyük ve kompleks puroları sadece birinci sınıf ustalar sarmaya ehil ve yetkilidir.

Bir Torcedor, figurado tipi kompleks purolardan günde ortalama 60 adet sarar. Bir puro sarma ustasının temel aletleri ; Tablero denilen ve üzerinde yaprakların sarıldığı sedir ağacından yapılma kalın bir tahta parke; Casquillo denilen şapka yapımında kullanılmak üzere küçük yuvarlak yaprak parçası (cap) kesmeye yarayan silindir delgeç; yaprakları Tablero üzerinde kesmeye yarayan Chaveta denilen ve keskin kısmı hilalimsi bıçak; Goma denilen tatsız ve kokusuz doğal zamk; Guillotine denilen ve puronun uç kısımlarını kesmeye yarayan giyotin ve Cepo denilen ve tamamen sarıldıktan sonra puronun boyunu ve çapını ölçmeye yarayan diskettir. Puro sarma ustasının önüne gelen yapraklar, önce harman ustasının belirlediği miktar ve sıraya göre, iç dolgu içine konulmak üzere ustanın önündeki sedir ağacın­ dan yapılmış olan tablero kenarına konulur. Puro sarma ustasının önünde en az 5 deste puro yaprağı bulunur. Bu sayı harmana bağlı olarak ona kadar da çıkabilir.

Önlerine sadece bir gün içinde sarabilecekleri kadar yaprak konulmasına rağmen, puro sarma ustalarının kendileri ne teslim edilmiş yaprakların kurumamaları için gerekli önlemleri almaları zorunludur. Puro sarma ustaları bir ustabaşı (superviser) gözetiminde 30-40 kişilik gruplar halinde çalışırlar. Ustabaşı, sıraların arasında dolaşarak, ustaların sarım tekniklerini ve kimi zaman da sardıkları puroların ölçülerini kontrol eder.